PROPAGANDA - İNSAN TUTUMLARININ OLUŞTURULMASI
Sevgili dostlar,
İkinci Dünya Savaşında Alman işgaline karşı Fransız Direnişin liderlerinden birisi olan Profesör Jacques Ellul 1962 senesinde "Propaganda - İnsan Tutumlarının Oluşturulması" kitabını yazdı.
Bu kitap propagandaya hem sosyolojik hemde psikolojik açıdan analiz getiren ilk eserdir.
Kitap Propagandaya iki açıdan bakar.
Sosyolojik açıdan "Yalnız Kalabalık" terimini üretmiştir.
Buna göre propaganda insanı birey olarak düşünmez sadece ortak niteliklere sahip kalabalıkların üyesi olarak düşünür.
Örneğin "tek bir taksi şöförünün" propaganda açısından değeri yoktur ama "taksi şöförleri" grubunun üyesi olarak önemlidir.
Burada propaganda grubun tamamını psikolojik olarak etkilemek ister ve aynı zamanda grup içindeki bireylerinde grup baskısını hissetmelerini amaçlar.
Grup içinde propagandaya maruz kalan birey tek başına aynı propagandaya maruz kalmasından çok daha telkine açıktır.
Bu yüzden her tür propagandanın ana hedefi gruplardır.
Ancak propagandaya maruz kalan grup içindeki birey mesajın kendisine özel olarak verildiğini zanneder.
Bir sinema salonunda yüz kişiyle birlikte film izlerken komik sahneye diğer insanlarla beraber gülen izleyicinin durumuyla aynıdır.
Profesör Ellul gruplar içindeki her insanın aynı zamanda yalnız olması durumunu "Yalnız Kalabalık" terimiyle açıklamıştır.
Bunun dışında Ellul propagandaya psikolojik açıdan da yorum getirmiştir.
Buna göre.
Bir propaganda kampanyası her zaman, her yerde ve herkes için geçerli değildir. Her kampanya hedeflenen insanların psikolojik durumuna göre özel olarak hazırlanmalıdır.
İlk olarak hedeflenen insanların kültürü ve kültürel sembolleri önemlidir.
Zaten belli kültürel sembollerle önceden kodlanmış insanlara farklı kültürel sembollerle etki edemezsiniz.
Propaganda bir toplumun zaten oturmuş olan değer ve kültürel kodlamalarını kullanır. Sadece kötü bir propagandacı toplumun oturmuş değer yargıları ve dünya görüşüne ters bir propaganda kampanyası tasarlar.
Propaganda yeni ön yargılar oluşturmaz.
Zaten var olan ön yargıları körükler ve onları kendi amacı için kullanır.
Tabii var olan bu ön yargılar başka "yeni" ön yargıların inşa edilmesi için de kullanılabilir.
Örneğin zencilere karşı ön yargısı olan birinin bu ön yargısı tüm "koyu renkli insanlara" döndürülebilir.
Propagandanın bir de çarpan etkisi vardır.
Örneğin belli bir "fikir" geniş bir gruba kabul ettirildiği zaman grup üyesi insanlar bu "fikirden" etkilenerek kendi kendilerine yazılar yazmaya, videolar çekmeye, kitap ve filmler üretmeye başlarlar.
Böylece propagandanın etki gücü onun aleti olduğunu fark etmeyen insanlar tarafından daha da arttırılır.
Bu şekilde genel bir ortam oluştuktan sonra bireyler propagandanın kendilerine enjekte ettiği fikirleri "kendi fikirleri" sanmaya ve hatta bunu "kendi dünya görüşü" zannetmeye başlarlar.
Propaganda farklı yönlerden ve sürekli tekrarla oluşturulur.
Örneğin "çocuğunuzun uzun boylu olması için her gün süt içirin" mesajı tüm medya ve iletişim araçları üzerinden verilir.
Aynı mesaj farklı şekillerde tekrarlanır.
Sabah programında "çocuklara mutlaka süt içirin" diyen bir doktorun mesajını , öğleden sonra sosyal medyada gördüğün "sütün faydaları" paylaşımı takip eder. Akşam dizi izlerken o dizide oynayan uzun boylu ve sağlıklı görünümlü çocukların devamlı "süt içtiğini" görürsün.
Kısacası mesaj her yönden ve sürekli yağar.
Ben siyasetle,medyayla ilgilenmiyorum hatta televizyon bile izlemiyorum bu sebeple propaganda beni etkilemez diyen "ikinci halka" aslında propagandaya en açık kesimdir.
Çünkü bunlar propaganda mesajının kendisinden değil,etkilediği genel ortamdan yönlendirilirler.
Reklamla falan hiç alakam olmaz diyen genç bir erkek tüm arkadaşları "kısa paçalı pantalon" giymeye başladıkça üzerinde pantalon konusunda büyük bir baskı hissedecektir.
Elluil kitapta insanları sürekli ikna etmeye dayalı "modern demokrasilerin" propaganda olmadan ayakta kalamayacaklarını ve toplumun eğitim seviyesi arttıkça propagandadan daha fazla etkileneceklerini söyler çünkü "eğitim" bireylerin zihinlerini propagandaya uygun hale getirecektir.
Son olarak kitabın en ilgi çekici yanı yazıldığı dönemlerde bile insanların "haber bağımlısı" olduklarını söylemesi.
Buna göre propaganda güncel olaylar ve haberler üzerinden işlev gördüğü için haber görünümü altında mesajlar üretir.
Bu da insanların sürekli "acaba yeni bir şey olmuş mu ?" gibisinden sürekli haberleri takip etmelerini ve takip ettikçe daha fazla propagandaya maruz kalmaları sonucunu oluşturur.
2020 senesinde her yanımızdan "flaş flaş" haberlerin aktığı bir dünyayı Jaques Elluil görebilse acaba ne derdi ?
Kitabın Türkçe çevirisi yok ama İngilizcesi için
https://www.amazon.com/Propaganda-Formation-Attitudes-Jacques-Ellul/dp/0394718747
Benim kitabım Zihin Tetikçileri - Algı Yönetimi ve Gerçekler için :
https://www.kitapyurdu.com/kitap/zihin-tetikcileri-amp-algi-yonetimi-ve-gercekler/525397.html
Sevgilerimle
Aydın Serdar Kuru
Yorumlar
Yorum Gönder